Pochód Gwarkowski
Pochód Gwarkowski to wydarzenie z ponad 65-letnią tradycją, na które co roku czekają mieszkańcy miasta i goście przybywający do Tarnowskich Gór. Jest to jedno z największych cyklicznych widowisk ulicznych w Polsce. Barwny korowód przemierzający przez Tarnowskie Góry prezentuje bogactwo ich przeszłości i teraźniejszości.
W tym roku Tarnogórskie Centrum Kultury i Muzeum w Tarnowskich Górach wraz z uczestnikami Pochodu ponownie zapraszają do udziału w tej żywej lekcji historii. W nawiązaniu do 340. rocznicy wizyty Jana III Sobieskiego w mieście, szczególnie zaakcentowana będzie część upamiętniająca to powszechnie znane wydarzenie. W tegorocznym Pochodzie zostaną zaprezentowane również nowe postaci oraz nowe stroje. Nowe kostiumy powstały m.in. dla królowej Marysieńki, premonstratensów z Rept oraz dla przedstawicieli mieszczan. Oczywiście nie zabraknie tak rozpoznawalnych postaci jak chłop Rybka, od którego odkrycia rozpoczęła się historia Tarnowskich Gór, Książąt Założycieli, gwarków i górników czy Johanna Sedlaczka. Ogółem będzie można zobaczyć około 300 osób wcielających się w dawnych mieszkańców, sławnych gości i postaci zasłużone dla regionu. Oprócz części historycznej w skład Pochodu wchodzi: Część Regionalna, Młodzież, Pasjonaci i Stowarzyszenia oraz Reklama.
W tym roku (w 66. rocznicę powstania wydarzenia) zgłosiliśmy Pochód Gwarkowski do wpisu na Krajową listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego. Trzymajcie kciuki za nasze wspólne dziedzictwo!
Scenariusz pochodu
Część historyczna
1. Skarbnik
Legendarny duch pilnujący podziemnych skarbów. Z reguły był on przyjazny górnikom. Służył im pomocą oraz ostrzegał przed niebezpieczeństwem. Potrafił być jednak złośliwy, przede wszystkim wobec osób nieuczciwych, leniwych i wulgarnych. Najczęściej ukazywał się pod postacią starca z długą siwą brodą i kagankiem w ręku, ale mógł też przybrać formę zwierzęcia lub stać się niewidzialnym.
2. Premonstratensi z Rept
Miasto Tarnowskie Góry powstało dużo później niż niektóre jego dzisiejsze dzielnice, będące w średniowieczu wsiami. Jedną z najważniejszych były Repty. To właśnie one jako pierwsze spotykane są w źródłach pisanych. W roku 1201 wymieniono je w dokumencie papieskim jako wieś należąca do podwrocławskiego opactwa premonstratensów (norbertanów).
3. Rycerz Adam de Tarnowice z heroldem i giermkiem
To pierwszy znany z imienia mieszkaniec tych ziem, odnotowywany w dokumentach z pierwszej połowy XIV wieku. Był on wasalem księcia Bolka II Opolskiego i właścicielem wsi Tarnowice, która dała później nazwę Tarnowskim Górom. Rycerz Adam zamieszkiwał gródek, którego ślady zachowały się nieopodal kościoła św. Marcina. W Pochodzie towarzyszą mu herold i wierny giermek.
4. Chłop Rybka z rodziną i mieszkańcami Tarnowic
Miejscowa legenda głosi, że to właśnie on pierwszy odnalazł bryłę srebrnego kruszcu. Wydarzenie z przełomu XV i XVI wieku ożywiło górnictwo i dało początek miastu. Różne wersje legendy wskazują na przypadkowe okoliczności odkrycia – pod przewróconym w czasie burzy drzewem lub podczas orki na polu. W Pochodzie Rybce towarzyszą rodzina oraz inni mieszkańcy wsi Tarnowice.
5. Książęta Założyciele: książę Jan II Dobry i margrabia Jerzy Hohenzollern z heroldami i dworzanami
Ich zasługą było wydanie Aktu Wolności Górniczej (1526) i Ordunku Gornego (1528). Obydwa dokumenty regulowały sprawy związane z miejscowym górnictwem i stanowiły podstawę rozwoju miasta, wyłaniającego się z osady górniczej. W Pochodzie możnowładcom towarzyszą heroldowie oraz dworzanie. Warto pamiętać, że Jan II Dobry był ostatnim z górnośląskich Piastów, a jego następca Jerzy pochodził z dynastii Hohenzollernów, której przedstawiciele rządzili miastem do czasów wojny trzydziestoletniej.
6. Piotr Wrochem i Jan Blacha z heroldami
Ci dwaj miejscowi szlachcice zawarli porozumienia z założycielami miasta, którym udostępnili swoje tereny pod kopalnie i zabudowę miejską w zamian za udziały w zyskach z wydobycia. Dzięki nim Piotr Wrochem wybudował renesansową rezydencję, którą do dziś można oglądać w Starych Tarnowicach. Jan Blacha z kolei był właścicielem wsi Sowice, Lasowice i Rybna.
7. Gwarkowie i górnicy
To oni byli właściwymi twórcami osady górniczej i pierwszymi mieszkańcami miasta. Gwarkom – czyli właścicielom kopalń – towarzyszą górnicy trudniący się poszczególnymi etapami wydobycia i obróbki kruszcu. Wśród nich: rębacze, płuczkarze, taczkarze, hutnicy, a także bezpośrednio nadzorujący ich pracę Starszy Kopacki. W role te od lat wcielają się członkowie Stowarzyszenia Miłośników Ziemi Tarnogórskiej.
8. Wóz zbuntowanych górników
W 1534 roku źle opłacani kopacze, domagający się oprócz podwyżek uregulowanego czasu pracy oraz wolnych niedziel i świąt, wystąpili przeciwko gwarkom. Przywódców strajku aresztowano, co doprowadziło do eskalacji konfliktu. Bunt został stłumiony dopiero przez wojsko wezwane przez starostę górniczego.
9. Margrabia Jerzy Fryderyk Hohenzollern z heroldem i dworzanami
Syn jednego z Książąt Założycieli. Był margrabią Ansbach i Bayreuth, księciem karniowskim, opolsko-raciborskim i żagańskim, panem Bogumina, Bytomia i Tarnowskich Gór. Znacznie rozszerzył przywileje miasta, a także nadał mu herb, którym do dzisiaj szczycą się Tarnogórzanie. W Pochodzie towarzyszy mu herold i grupa dworzan.
10. Mieszkańcy Tarnowskich Gór z XVI i XVII wieku, w tym: Georg Meininger, Ulrich Pogrel, Stanisław Szymkowicz, Jakub Gruzełko, Magdalena Janiczkówna, pani Goske, Daniel Franconius, Szymon Pistorius
Grupę mieszczan otwiera Georg Meininger, który był pierwszym burmistrzem Tarnowskich Gór. Ulrich Pogrel to starosta ziemski i górniczy, którego okazałą płytę nagrobną można podziwiać w tarnogórskim kościele św. św. Apostołów Piotra i Pawła. Burmistrz Stanisław Szymkowicz zarządzał Tarnowskimi Górami pod koniec XVI wieku, kiedy miasto było jednym z najludniejszych na Górnym Śląsku. Burmistrz Jakub Gruzełko z nieznaną z imienia panią Goske to fundatorzy drugiej tarnogórskiej świątyni – kościoła św. Jakuba, obecnie św. Anny. Towarzyszy im żona burmistrza, Magdalena Janiczkówna, również uwieczniona na jednej z zachowanych płyt nagrobnych. Z kolei Daniel Franconius i Szymon Pistorius to duchowni protestanccy związani z Tarnowskimi Górami na przełomie XVI i XVII wieku.
11. Walenty Roździeński z hutnikami
Autor znanego poematu z 1612 roku – „Officina ferraria, abo huta y warstat z kuźniami szlachetnego dzieła żelaznego” – w którym opisał dzieje miejscowego górnictwa i hutnictwa, w tym początki Tarnowskich Gór. On sam był zarządcą wielu zakładów hutniczych, dlatego w jego towarzystwie kroczą także hutnicy.
12. Rzemieślnicy
Cechy rzemieślnicze zaczęły powstawać w Tarnowskich Górach dopiero na początku XVII wieku. Wcześniej Tarnogórzanie musieli należeć do korporacji bytomskich, które z obawy przed konkurencją hamowały możliwość wybicia się tarnogórskich rzemieślników na niezależność. Z czasem powstały tu cechy piekarzy, krawców, kuśnierzy, rzeźników, sukienników, kowali, ślusarzy i puszkarzy, tkaczy, stolarzy, bednarzy i kołodziei, a także zdunów.
13. Wojska wojny trzydziestoletniej: piechurzy szwedzcy i piechurzy habsburscy
Ten największy konflikt zbrojny XVII-wiecznej Europy (1618–1648) przyniósł kres świetności miasta. Niezależnie od tego, czy do Tarnowskich Gór wkraczały oddziały katolickie, czy też protestanckie, na mieszczan ciągle nakładano kontrybucje. Szczególnie dotkliwe były wielokrotne najazdy oddziałów habsburskich, a także wizyta Szwedów w 1642 roku. Po zakończeniu wojny liczba mieszkańców miasta znacznie spadła, a górnictwo było w ruinie.
14. Hrabia Łazarz II Henckel von Donnersmarck z rodziną
Henckel von Donnersmarckowie objęli w posiadanie Tarnowskie Góry po banicji Hohenzollernów na początku wojny trzydziestoletniej. Już wtedy ród słynął z wielkiego majątku, rozwijanego z czasem dzięki górnośląskiemu przemysłowi. Nabywcą praw dziedzicznych do okolicznych ziem był hrabia Łazarz II, który w Pochodzie występuje z żoną hrabiną Marią Jakobine von Bayr von Rauenstein oraz synami, który podzielili się Bytomiem (Gabriel I) i Tarnowskimi Górami (Georg VII Friedrich).
15. Jezuici i pielgrzymka ślubowana do Piekar
Jezuici pojawili się w Tarnowskich Górach na fali kontrreformacji. Prowadzili tu swoją placówkę misyjną, a także szkołę. Najbardziej znani tarnogórscy jezuici – Jerzy Pośpiel i Tomasz Witkowicz – byli inicjatorami pielgrzymki błagalnej do Piekar w 1676 roku, podczas epidemii dziesiątkującej mieszkańców. W podziękowaniu za jej ustąpienie Tarnogórzanie ślubowali corocznie powtarzać pielgrzymkę i tradycja ta trwa do dzisiaj.
16. Cesarzowa Eleonora Gonzaga z arcyksiężniczkami Eleonorą Habsburżanką i Marią Anną Habsburżanką oraz Christophem Krakerem
Przebywały w Tarnowskich Górach w lutym 1670 roku. Zatrzymały się tu wraz z dworem w czasie podróży z Wiednia do Częstochowy, gdzie arcyksiężniczka Eleonora miała poślubić polskiego króla Michała Korybuta Wiśniowieckiego. Cesarzowa z córkami zatrzymały się prawdopodobnie w domu znanym obecnie jako Kamienica Sedlaczka, a wtedy należącym do burmistrza Christopha Krakera.
17. Król Jan III Sobieski z królewiczem Jakubem Sobieskim i husarią
Król przebywał w mieście od 20 do 22 sierpnia 1683 roku. Przybył tu na czele oddziałów swojej armii, zmierzając do Wiednia. Towarzyszący mu syn Jakub zawarł w swoim diariuszu relację z pobytu w Tarnowskich Górach. Tu zostali powitani przez wysłanników cesarskich, a ostatniego dnia uczestniczyli w mszy świętej, przeglądzie wojsk i pożegnaniu z królową Marysieńką. Na przedmieściach miasta na rozkaz króla wykonano wyrok na czterech rabujących żołnierzach.
18. Królowa Marysieńka z królewiczami Aleksandrem Sobieskim i Konstantym Sobieskim, damami dworu oraz husarią
Królowa przybyła do Tarnowskich Gór w sierpniu 1683 roku z mężem, Janem III Sobieskim. Wraz z młodszymi synami nie towarzyszyła mu w dalszej podróży. Prawdopodobnie zatrzymała się jeszcze w Koszęcinie, a później wróciła do Krakowa. Powozowi królowej towarzyszą husarze – przedstawiciele słynnej polskiej formacji kawaleryjskiej.
19. Delegacja witająca króla, w tym: hrabia Franciszek Euzebiusz von Oppersdorff, hrabia Jerzy Bernard Wilczek, hrabia Karl Maximilian Henckel von Donnersmarck, Jan Spaczek
Tarnowskie Góry były jednym z pierwszych miast po wkroczeniu Jana III Sobieskiego w 1683 roku w granice monarchii habsburskiej. W imieniu cesarza Leopolda I witali go tu m.in. hrabiowie Oppersdorff i Wilczek – starosta ziemski i kanclerz księstwa opolsko-raciborskiego, a także hrabia Henckel – pan Tarnowskich Gór i ówczesny burmistrz Jan Spaczek.
20. Król August II Mocny z hrabiną Esterle oraz hetmanem Stanisławem Janem Jabłonowskim i wojewodą Janem Stanisławem Jabłonowskim
Zatrzymał się w Tarnowskich Górach w lipcu 1697 roku w czasie podróży koronacyjnej do Krakowa i został tu powitany przez delegację polskiej szlachty ze Stanisławem Jabłonowskim i Janem Jabłonowskim na czele. Towarzyszyła mu wtedy jedna z jego wielu partnerek, hrabina Anna Aloysia von Lamberg, zwana hrabiną Esterle. Według legendy, w miejscowej kuźni król dał popis swojej siły, gołymi rękami łamiąc podkowy, jednak kuźnik zawstydził go, łamiąc otrzymane monety.
21. Król August III z królową Marią Józefą Habsburżanką
Na początku stycznia 1734 roku, podobnie jak jego ojciec August II, zatrzymał się w Tarnowskich Górach w drodze na swoją koronację do Krakowa. W tarnogórskim kościele św. św. Apostołów Piotra i Pawła złożył przysięgę na pacta conventa, czyli umowę spisywaną przez nowego króla elekcyjnego z wybierającą go szlachtą. U jego boku pojawia się jego małżonka Maria Józefa.
22. Wojska pruskie
Na skutek rozpoczętych w 1740 roku wojen śląskich niemal cały region przeszedł spod panowania cesarzy austriackich z dynastii Habsburgów pod panowanie królów Prus z dynastii Hohenzollernów. Po kilku dekadach dzięki inwestycjom państwa pruskiego na Górny Śląsk dotarła rewolucja przemysłowa, a jednym z najważniejszych ośrodków w regionie ponownie stały się Tarnowskie Góry.
23. Bractwo świętej Barbary z ks. Andrzejem Augustynem Ziebrowskim
Bractwo Świętej Barbary, zatwierdzone bullą papieża Benedykta XIV w 1747 roku, skupiało kobiety i mężczyzn różnych zawodów i stanów. Z czasem wykształcił się górniczy charakter bractwa, a Tarnowskie Góry rozwinęły się w główne na Górnym Śląsku centrum kultu tej świętej jako patronki górników. Na czele Bractwa idzie jego założyciel, tarnogórski proboszcz, ks. Andrzej Augustyn Ziebrowski.
24. Pionierzy nowoczesnego przemysłu, w tym: hrabia Friedrich Wilhelm von Reden, Friedrich Anton von Heinitz, Salomon Isaac, August Boscamp-Lasopolski, August Holzhausen, Johann Friedrich Wedding, Ephraim Abt, Rudolph von Carnall, Hugo Koch
Do ponownego rozwoju górnictwa wokół Tarnowskich Gór doszło m.in. za sprawą Friedricha Wilhelma von Redena – dyrektora Wyższego Urzędu Górniczego we Wrocławiu i Friedricha Antona von Heinitza – ministra odpowiedzialnego za górnictwo. Wśród zasług tego pierwszego było uruchomienie w pobliżu miasta Kopalni Fryderyk (1784), Huty Fryderyk (1786) oraz sprowadzenie tu pierwszej maszyny parowej (1788). Obok nich kroczy żydowski przedsiębiorąca górniczy Salomon Isaac, który stał na czele Deputacji Górniczej w Tarnowskich Górach, August Boscamp-Lasopolski – dyrektor Królewskiego Urzędu Górniczego w Tarnowskich Górach i założyciel tarnogórskiej loży masońskiej „Srebrna skała”, August Holzhausen – pierwszy budowniczy śląskich maszyn parowych, Johann Friedrich Wedding – związany z Hutą Fryderyk, Ephraim Abt – autor jednego z pierwszych opracowań historii tutejszego przemysłu, Rudolph von Carnall – urzędnik górniczy, twórca i dyrektor Górnośląskiej Szkoły Górniczej w Tarnowskich Górach oraz Hugo Koch – jeden z dyrektorów Kopalni Fryderyk.
25. Górnicy Kopalni Fryderyk
Kopalnia Fryderyk pod Tarnowskimi Górami powstała jako państwowa kopalnia srebra i ołowiu w 1784 roku i rozpoczęła tym samym kolejny etap rozwoju tarnogórskiego górnictwa. Z czasem jej obszar obejmował ponad 150 kilometrów kwadratowych. Wydobycie zakończono w pierwszej połowie XX stulecia, a od 1976 roku jej fragment jest udostępniony do zwiedzania jako Zabytkowa Kopalnia Srebra.
26. Sławni goście odwiedzający Kopalnię Fryderyk, w tym: książę Stanisław Poniatowski, król Fryderyk Wilhelm II Hohenzollern, książę następca tronu Fryderyk Wilhelm III Hohenzollern, król Fryderyk Wilhelm IV Hohenzollen, wysłannik sułtana Aziz-Aly, Johann Wolfgang von Goethe, książę arcybiskup Ignacy Krasicki, Józef Wybicki, Julian Ursyn Niemcewicz, Alexander von Humboldt, Robert Koch, car Aleksander I Romanow, generał książę Piotr Wołkoński
Sława tarnogórskiego górnictwa i działających tu maszyn parowych przyciągała wiele osób chcących zobaczyć dokonania postępu technicznego. Stanisław Poniatowski odwiedził Tarnowskie Góry już w 1784 roku. Wielokrotnie bywali tu królowie pruscy (Fryderyk Wilhelm II, Fryderyk Wilhelm III, Fryderyk Wilhelm IV). Aziz-Aly, wizytujący miasto w 1797 roku, był wysłannikiem sułtana tureckiego Selima III. Do Tarnowskich Gór przybywali też poeci (Goethe – 1790, Krasicki – 1796, Wybicki – 1804, Niemcewicz – 1821) i ludzie nauki (Humboldt – 1792, Koch – 1873). Miasto odwiedził też m.in. car Aleksander (1820, 1821).
27. Wojska wojen napoleońskich: pułkownik książę Jan Nepomucen Sułkowski z huzarami
W okresie wojen napoleońskich miasto i okolice kilkukrotnie napadły wrogie wojska. Tarnowskim Górom groziło nawet spalenie, a jedną z potyczek stoczono na rynku. Kawalerzyści bielskiego księcia Sułkowskiego wkroczyli do miasta w kwietniu 1807 roku, urządzając pijatyki i dopuszczając się rabunków oraz pobić mieszczan.
28. Mieszkańcy Tarnowskich Gór z XVIII, XIX i początku XX wieku, w tym: Johann Sedlaczek, Johann Cochler, Anton Klausa i Pauline Klausa, Carl Winkler, ks. dr Carl Christian Weber, dr Alexander Kohut, ks. Franz Kokot, Richard Otte, Carl Wernicke, dr Paul Wossidlo, Leo Panofsky i Lea Panofsky
W historii miasta nie brakuje wyróżniających się postaci. Wielu słyszało o Johannie Sedlaczku, założycielu słynnej winiarni, do dziś działającej przy tarnogórskim Rynku. Z innym miejscem o długiej tradycji – apteką „Pod Białym Aniołem” – był związany Johann Cochler, jeden z burmistrzów Tarnowskich Gór. Czasy ponownego rozkwitu przemysłu reprezentują m.in. Anton Klausa z żoną Pauline – burmistrz i założyciel huty żelaza. Carl Winkler to z kolei zasłużony dla miasta XIX-wieczny kronikarz. Pastor Weber, rabin Kohut i proboszcz Kokot przypominają o wielowyznaniowym obliczu Tarnowskich Gór. Ten ostatni wraz z burmistrzem Richardem Otte przyczynili się do powstania Parku Miejskiego. Jednym z najważniejszych naukowców związanych z miastem był Carl Wernicke – neurolog, psychiatra i patolog, a botanik Paul Wossidlo rozwinął miejscową szkołę realną. Leo i Lea Panofscy natomiast to przedstawiciele jednej z najbardziej znanych tarnogórskich rodzin żydowskich.
29. Kolejarze
Nie bez przyczyny Tarnowskie Góry określa się niekiedy mianem miasta kolejarzy. Pierwsza linia kolejowa wąskotorowa – uruchomiona została w 1855 roku i działa do dziś. Linię normalnotorową, łączącą Tarnowskie Góry z Opolem, uruchomiono trzy lata później. Stacja kolejowa była wielokrotnie rozbudowywana, szczególnie w okresie międzywojennym i po 1945 roku, kiedy tutejszy węzeł towarowy stał się jednym z największych w Europie.
30. Blanche de Païva i budowniczowie pałacu w Świerklańcu: Hector Lefuel, Emmanuel Frémiet, Charles Rossigneux
Markiza de Païva była pierwszą żoną Guida Henckel von Donnersmarcka i to dla niej zbudował on w Świerklańcu imponujący pałac, nazywany „Małym Wersalem”, obecnie nieistniejący. W jego budowę było zaangażowanych wielu wybitnych artystów, na czele z architektem Lefuelem i rzeźbiarzami Frémietem i Rossigneux. Niestety Blanche nie cieszyła się długo rezydencją – zginęła podobno podczas przejażdżki konnej.
31. Książę Guido Henckel von Donnersmarck z księżną Kathariną Henckel von Donnersmarck oraz cesarzem Wilhelmem II i księciem następcą tronu Wilhelmem Hohenzollernem
Książę Guido to najbardziej znany przedstawiciel rodziny Henckel von Donnersmarck, związanej z historią regionu przez ponad 300 lat. Był on twórcą i właścicielem wielu zakładów przemysłowych, głównie na Górnym Śląsku, a przy tym jednym z najbardziej wpływowych i najbogatszych ludzi w ówczesnej Europie. W Pochodzie towarzyszą mu jego druga żona Katharina oraz goście częstych polowań w Świerklańcu: cesarz Wilhelm II z synem Wilhelmem.
32. 156 Pułk Piechoty: pułkownik Heinrich Cramer z żołnierzami
W 1913 roku jedną z zakwaterowanych w Tarnowskich Górach jednostek był 3 Batalion 3 Śląskiego Pułku Piechoty nr 156. Stacjonował on w niezachowanych koszarach przy obecnej ulicy Tadeusza Kościuszki. Na początku I wojny światowej żołnierze tej formacji brali udział w zabezpieczeniu granicy z Rosją, a następnie trafili na front zachodni.
33. Dywizja Ochrony Pogranicza (Grenzschutz) i Samoobrona Górnośląska (Selbstschutz)
Dywizja Ochrony Pogranicza była formacją armii niemieckiej. Podlegały jej ochotnicze oddziały złożone głównie z byłych żołnierzy. Były to główne siły walczące przeciwko powstańcom śląskim. Po wycofaniu i rozwiązaniu tej organizacji w jej miejsce powstała Samoobrona Górnośląska, której członkowie walczyli ze stroną polską podczas III powstania śląskiego.
34. Międzysojusznicza Komisja Rządząca i Plebiscytowa na Górnym Śląsku z majorem Frankiem Casselsem i generałem Henri Le Rondem
Składała się z przedstawicieli Francji, Wielkiej Brytanii i Włoch, a jej głównym zadaniem było nadzorowanie plebiscytu na Górnym Śląsku, który odbył się 20 marca 1921 roku. Stojący na czele Komisji generał Le Rond odwiedził Tarnowskie Góry w 1920 roku, a kontrolerem powiatu tarnogórskiego z ramienia Komisji był Anglik, major Cassels.
35. Powstańcy śląscy z Janem Zejerem, Janem Bondkowskim i Romanem Koźlikiem
O polskich zrywach powstańczych na Górnym Śląsku z lat 1919–1921 przypomina m.in. Jan Zejer – komendant powiatowy Polskiej Organizacji Wojskowej Górnego Śląska. Jan Bondkowski to jeden z najbardziej znanych polskich działaczy tego okresu związanych z Tarnowskimi Górami. Roman Koźlik był z kolei dowódcą Tarnogórskiego Batalionu Szturmowego, który odegrał ważną rolę w III powstaniu śląskim.
36. Regiment szkocki (The Black Watch)
Zadaniem 2 batalionu szkockiego regimentu piechoty The Black Watch (Czarna Straż) było m.in. przygotowanie Tarnowskich Gór do przejęcia przez polską administrację w wyniku podziału regionu między Polską a Niemcy w 1922 roku. Uroczystość ta, z udziałem Szkotów dowodzonych przez porucznika Philipa Dundasa, odbyła się 25 czerwca 1922 roku na tarnogórskim Rynku. Polską flagę wciągnął wtedy na maszt sierżant Watson.
37. 27 Pułk Piechoty: generał Stanisław Szeptycki z żołnierzami
Wkroczyli oni do Tarnowskich Gór 26 czerwca 1922 roku w ramach przejmowania władzy na terenach Górnego Śląska przyznanych Polsce. 27 Pułkowi Piechoty z generałem Szeptyckim na czele towarzyszył wtedy szwadron reprezentacyjny 3 Pułku Ułanów oraz powstańcy śląscy oraz banderia (orszak konny) włościańska.
38. Związek Powstańców Śląskich
Była to organizacja kombatancka założona w 1923 roku z inicjatywy Alfonsa Zgrzebnioka, byłego komendanta Polskiej Organizacji Wojskowej Górnego Śląska. Grupowała weteranów trzech powstań śląskich.
39. Policja Województwa Śląskiego: Józef Cebula z funkcjonariuszami
Autonomiczny charakter polskiej części Górnego Śląska sprawił, że na jego terenie powołano w 1922 roku niezależną od policji państwowej Policję Województwa Śląskiego. W Pochodzie pojawia się Józef Cebula, kierownik tarnogórskiego komisariatu policji, a później także sekretarz miasta.
40. 11 Pułk Piechoty: pułkownik Henryk Gorgoń z żołnierzami
Powstał w 1918 roku i brał udział w wyprawie kijowskiej oraz w wojnie polsko-bolszewickiej. Później stacjonował na Kresach Wschodnich, a w 1922 roku został przeniesiony do Tarnowskich Gór, gdzie zajął koszary przy obecnej ul. Tadeusza Kościuszki. Pułkownik Gorgoń dowodził Pułkiem w chwili wybuchu II wojny światowej.
41. 3 Pułk Ułanów Śląskich: pułkownik Czesław Chmielewski z żołnierzami
W okresie międzywojennym w Tarnowskich Górach stacjonował również 3 Pułk Ułanów, a jego koszary mieściły się przy obecnej ul. Opolskiej. Pod dowództwem pułkownika Chmielewskiego, kawalera orderu Virtuti Militari, jednostka brała udział w kampanii wrześniowej, walcząc m.in. pod Woźnikami i pod Rogoźnem, gdzie została rozbita.
42. Prezydent Stanisław Wojciechowski z biskupem Augustem Hlondem i Wojciechem Korfantym
Odwiedzili miasto 19 czerwca 1923 roku. Wizyta polskiego prezydenta Stanisława Wojciechowskiego, któremu towarzyszyli August Hlond – administrator apostolski w Katowicach, późniejszy biskup oraz Wojciech Korfanty – poseł na sejm RP, obejmowała m.in. hutę w Strzybnicy.